Անձնային զարգացումը գործընթաց է, որն ընթանում է ողջ կյանքի ընթացքում: Այն մարդուն սեփական հմտությունները գնահատելու, նպատակներ նախանշելու և սեփական կարողություններն առավելագույնս դրսևորելու հնարավորություն է ընձեռում:
Ինչո՞ւ է կարևոր անձնային զարգացումը: Անձնային զարգացման հետ կապված գոյություն ունեն բազմաթիվ կարծիքներ, դրանցից մեկն է Աբրահամ Մասլոուի ինքնորոշման գործընթացը:
Ինքնորոշում
Աբրահամ Մասլոուի բուրգի համաձայն յուրաքանչյուր անձ ունի իր՝ անձնավորության մեջ «ներկառուցված» պահանջմունքների և անհրաժեշտությունների թվարկացանկը, որն ի հայտ է գալիս հենց ինքնորոշման գործընթացում: Անհրաժեշտությունների արեալը, որն ընդգրկում է Մասլոուի բուրգը, ներկայացված է աստիճանների տեսքով, քանզի մինչև չբավարարվի դրանցից մեկը, մարդ չի կարող անցնել հաջորդ փուլ: Դրանց նշանակությունը տրված է ոչ թե կյանքի կոնկրետ մեկ փուլի, այլ ողջ կյանքի տևողության համար: Չնայած սրա, մարդու ձգտումներն ու մոտիվացիան բուրգի վրա ներկայացված անհրաժեշտությունների նկատմամբ հնարավոր է ժամանակ առ ժամանակ ենթարկվեն փոփոխության, շրջակա միջավայրի պայմաններից ելնելով:
Մասլոուի բուրգը բաղկացած է 5 հիմնական աստիճաններից.
Թեպետ գոյություն ունի բուրգի ավելի ծավալուն տարբերակ, որը ցանկալի է քննարկել մանրամասնորեն:
Հիերարխիայի առաջին աստիճանը այն հիմնական ֆիզիոլոգիական պահանջմունքներ են, ինչպիսիք են՝ սնունդը, ըմպելիքը, քունը, սեռական հարաբերությունները, անձնական հիգիենան և այլն, այսինքն կյանքի համար պարտադիր անհրաժեշտություններ:
Ֆիզիոլոգիական պահանջմունքներին հաջորդում է անվտանգության և ապահովության անհրաժեշտությունը, ինչպես ֆիզիկական և էմոցիոնալ, այնպես էլ տնտեսական տեսանկյունից:
Բուրգի երրորդ աստիճանը տարրական պահանջմունքներից, գոհունակության զգացումից անցնում է սիրո և պատկանելության զգացումներին:
Չորրորդ աստիճանը ուղղված է ինքնագնահատմանն ու մոտիվացիային: Այս աստիճանը ամենից շատ է համապատասխանում «ինքնամոտիվացիայի» գաղափարին:
Բուրգի հինգերորդ աստիճանում հանդիպում ենք ըմբռնման անհրաժեշտությանը, ինչն իր մեջ այնպիսի վերացական հասկացություններ է ենթադրում, ինչպիսիք են՝ հետաքրքրասիրությունը, պատճառի որոնումը և հարցը խորապես ըմբռնելու ցանկությունը:
Վեցերորդ աստիճանը կապված է գեղագիտության հետ: Մարդուն անհրաժեշտ է գեղեցկություն, համաչափություն, հետևողականություն վիզուալ առումով:
Մասլոուի հիերարխիկ բուրգի վերջին աստիճանը ինքնորոշման փուլն է, որը ենթադրում է մարդու կարողությունների առավելագույնի դրսևորում և իրականացում:
Ըստ Մասլոուի, յուրաքանչյուր մարդու անհրաժեշտ է, որ իրեն զգա անկախ և իրավասու անհատ: Բացի այդ նա գտնում է, որ ցանկացած անձ ունի աճ-զարգանալու սահման: Մի խոսքով, ճանաչված հոգեբանի կարծիքով, ինքնորոշման համար հարկավոր է ընմբռնել սեփական զգացմունքները, ապրել լի կյանքով և առավելագույնս կենտրոնանալ ներքին ձայնի վրա: Միաժամանակ նա գտնում էր, որ հիերարխիան ամրագրված չէ և կոնկրետ անձին ուսումնասիրելու համար թույլատրելի էր միայն իրեն անհրաժեշտ մոտեցումը:
Անձնային զարգացման համար անհրաժեշտ քայլերը
1. Անձնային տեսակետի ձևավորումը
Անձնային տեսակետի ձևավորումը, այսինքն կոնկրետ նպատակ նախանշելը, թե որտեղ ես ցանկանում լինել մի քանի ամիս կամ տարի հետո և ինչու, անձնային զարգացման կենսապես կարևոր մասն է:
2. Անձնային զարգացման պլանավորում
Երբ որոշես, թե որտեղ ես ցանկանում լինել, կարող ես մտածել արդեն այն մասին, թե ինչպես պետք է հասնես նախանշված նպատակիդ: Պարտադիր չէ գրառել անձնային զարգացման պլանը, թեև վերջինս ավելի իրական կդարձնի պլանավորման գործընթացը: Պլանը կարող է ներառել նպատակներ և ենթանպատակներ, այսինքն այն կարճ, ռեալ քայլերը, որոնք անհրաժեշտ են գլխավոր նպատակին հասնելու համար: Լավ կլինի, եթե նախանշված խնդիրները քննարկես նաև ժամանակի կտրվածքում, օրինակ՝ որքա՞ն ժամանակ է հարկավոր կոնկրետ ենթանպատակին հասնելու համար:
3. Անձնային զարգացման առաջընթացի հաշվառումը
Հաշվառում վարելը ձեր առաջընթացը տեսնելու հիանալի գաղափար է: Հանգուցային հարցերի գրառմամբ և վերահսկողությամբ մարդկանց մեծամասնությունն ավելի հեշտ է կենտրոնանում կարևորագույնի վրա, հնարավորություն ստեղծվելուն պես սկսում է գործել և համապատասխանաբար ավելի արագ է հասնում հաջողության: Հաշվառված առաջընթացը մոտիվացիայի լավագույն միջոցն է: Այն տալիս է լավագույն հմտությունները զարգացնելու նպատակով առաջ քայլելու եռանդ:
Մոտիվացիա և ինքնամոտիվացիա
Ի՞նչ է մոտիվացիան:
Մոտիվացիան մղում է դեպի նպատակի իրականացում, մեզ ավելի լավ ենք զգում և ընդհանուր առմամբ, բարելավվում է կյանքի որակը:
Մոտիվացիայի ձևավորումն ու անհրաժեշտությունների հայտնագործումը հնարավոր է անփոխարինելի օգնություն հանդիսանա կյանքի ցանկացած փուլի համար:
Երբեմն այնպես է լինում, որ ձեր մոտիվացիան թաքնված է ձեր իսկ գիտակցությունից, երբեմն այն փոփոխվում է ժամ առ ժամ, երբեմն օրեցօր և այսպես տեղի է ունենում ողջ կյանքի ընթացքում: Այստեղից ելնելով, ձեր անհրաժեշտությունները, պահանջմունքները և նպատակները փոփոխվում և զարգանում են:
Մենք կարող ենք առանձնացնել երկու տեսակի մոտիվացիա՝ հոգևոր և նյութական:
Հոգևոր մոտիվացիայի հիմքում սերն է, այսինքն մենք սիրում ենք, ցանկանում ենք և մեզ հաճույք է պատճառում այս կամ այն աշխատանքը, որին ծառայում ենք:
Նյութական է մոտիվացիան, երբ մենք որևէ աշխատանք ենք կատարում մրցանակի, լավ թվանշանի, ազդեցության կամ գումարի ակնկալիքով: Այս դեպքում մեր շարժիչ մոտիվացիան անհրաժեշտությունն է և ոչ թե ցանկությունը:
Անհատներն ունեն միմյանցից տարբերվող մոտիվացիայի իրեր, ժամանակահատվածներ և անհրաժեշտություններ: Հնարավոր է այն ինչ մեզ համար համարվում է հոգևոր մոտիվացիա, մեկ այլ անձի համար լինի նյութական և ընդհակառակը: Այստեղից ելնելով ամեն ինչ անհատական է, թեև մարդկանց մեծամասնությանը ողջ կյանքի ընթացքում առաջնորդում է այս երկու վերոնշյալ մոտիվացիաների համադրությունը:
Ինքնամոտիվացիայի համար անհրաժեշտ հմտությունները.
Նախանշել բարձր, սակայն իրատեսական նպատակներ:
Դիմել կշռադատված ռիսկի:
Փնտրել խորհրդատու, որը կմատնանշի խնդրահարույց հարցերը:
Անընդհատ փնտրել նոր հնարավորություններ:
Սկսած գործը մինչև վերջ տանելու ունակություն, չնայած ուղեկցող դժվարություններին:
Վերջապես, սույն աշխատանքը ջուրը չգցելու և մոտիվացիան երբեք չկորցնելու նպատակով, հարկավոր է նախատեսել հետևյալ խորհուրդները.
1. Անընդհատ ձեռք բերել գիտելիքներ- տեղեկությունների և նորությունների մշտական ձեռքբերումը նպաստում է բանականությանը՝ երբեք չթուլանալ և պահպանել հետաքրքրասիրությունը:
2. Գտնվել խանդավառությամբ լի մարդկանց շրջապատում- սա նրանց ավյունը կիսելու և գործին բացասապես երբեք չնայելու լավագույն միջոցն է:
3. Անհաջողության դեպքում պահպանեք դրական տրամադրություն, ընդունեք անհաջողությունը, որպես մարտահրավեր, որը հաղթահարելու արդյունքում կդառնաք էլ ավելի հզոր – հոգ տարեք իրավիճակից ելք գտնելու համար, մի հանձնվեք հանգամանքներին:
4. Վերլուծեք ձեր ուժեղ և թույլ կողմերը- իմացեք և ընդունեք ձեր թուլությունները, դուք պարտավոր չեք լինել իդեալական: Նման մոտեցումը կօգնի նույնիսկ թուլությունը դարձնել ընկեր և ապագայում վերածել այն ռեսուրսի: Ինչ վերաբերում է ուժեղ կողմերին հիմնվեք դրանց վրա, որպես գլխավոր անձնական ռեսուրսի:
5. Կատարեք: - Լավ կշռադատեք ռիսկերը, չշտապեք, հանգիստ և առանց հուզվելու հետևեք ձեր նախանշված նպատակին:
6. Օգնեք և օգնություն ընդունեք – երբեք մի՛ քաշվեք օգնություն խնդրելուց: Միֆ է, որ իբր թույլերն են խնդրում օգնություն: Որոշակի անձնային ուժ է հարկավոր ընդունելու համար այն , որ ինչ-որ բան չգիտես, ինչ-որ բան չես կարող անել, օգնություն խնդրելը մարդու առաջ դրված համարձակ քայլն է: Երբեք չմերժեք մարդկանց ձեռք մեկնելու գործում, եթե ունեք դրա ռեսուրսը: Ինքնաիրականացված մարդկանց նայելով ձեր մոտ կառաջանա համանմանին հասնելու ցանկություն: